آسیب‌شناسی وضع تفکر در ایران

پیش‌بینی رنسانس فکری جدید «آسیب‌شناسی وضع تفکر در ایران» در گفت‌وگو با احمد نقیب‌زاده

کد مطلب : 94455 14 آبان 1390 ساعت 13:16

برخی اعتقاد دارند، جامعه ایرانی و انسان ایرانی به نوعی بداندیشی و امتناع از اندیشیدن مبتلا است. آیا با این صحبت موافقید؟ چرا؟ بله موافقم و فکر می‌کنم که این قضیه ریشه‌های عمیق تاریخی دارد. ببینید ما در ایران هیچ فیلسوفی مثل ارسطو یا افلاطون یا هیچ چهره شاخصی را قبل از اسلام نداشتیم. بعد از اسلام هم اگر داشتیم عمدتا متعلمینی بوده‌اند که مساله خودشان را داشتند و می‌خواستند دین را ترویج کنند. ما هیچ فیلسوف غیردینی نداریم. البته یک اندیشه کلی در بطن جامعه جریان داشت و انگار یک برآیندی از عقل ارتباطاتی و سنن و آداب آن زمان بود و این همان اندیشه ایران‌شهری و خداشاهی است. عوامل مهمی هم در این بداندیشی دخیل بود. یکی خود جغرافیا است و نیز نداشتن رفاه و نداشتن یک دوره ثبات. اینها هیچ‌کدام اجازه اندیشه‌ورزی را نمی‌داد که در یک جا متمرکز بشود و اندیشه‌یی را در ارتباط با جامعه خودش منتشر کند و کسی دنبالش را بگیرد. ولی در یونان نه. دولت‌شهرهای کوچک بودند و جغرافیا این اجازه را می‌داد، جامعه و دولت هم. در ایران دولت ابرقدرت متمرکز، اساسا مخالف خودش را برنمی‌تابید. به همین دلیل هم اعتقادات و اندیشه‌ها در قالب اسطوره‌ها و داستان‌ها نشر پیدا می‌کرد و این ماجرا همین‌طور تا الان استمرار پیدا کرده است. یعنی دلیلش را همان بحث استبداد شرقی می‌دانید؟ یک دلیل استبداد شرقی است. البته من در به کار بردن این واژه برای ایران قبل از اسلام تردید دارم. استبداد بوده اما استبداد شرقی نبوده. در هر صورت خود استبداد، چه شرقی باشد و چه غربی، خیلی مجالی برای اندیشیدن نمی‌دهد. آقای دکتر یکی از مهم‌ترین نهادها، نهاد خانواده است. خانواده چه تاثیری در این زمینه دارد؟ چون بسیاری از خانواده‌ها، بچه‌هایشان را طوری بار می‌آورند که خیلی سراغ اندیشه و به قولی، دردسر نروند! درسشان را بخوانند و مهندس یا دکتر بشوند و تمام! چرا اینگونه است؟ به هر صورت، زمینه برای اندیشه‌ورزی مناسب نیست. اندیشه، همیشه چالش‌های سیاسی برمی‌انگیزد و مخاطراتی در پی دارد. پدر و مادر هم از روی غریزه بچه را دوست می‌دارند و او را طوری بار می‌آورند که مشکلی برایش پیش نیاید. ضرب‌المثلی می‌گوید کتاب خواندن فقر می‌آورد. نمی‌گذاشتند بچه‌هایشان درس بخوانند چون فکر می‌کردند فقر به همراه خودش می‌آورد. البته این، تا حدی هم واقعیت داشته چون شما وقتی کتاب می‌خوانید کار نمی‌کنید، تولید آنی ندارید. تولیداتتان فکری هست و زندگی خیلی بشّاش و مرفهی هم ندارید. این است که متاسفانه این واقعیت وجود دارد و به همین دلیل می‌بینیم کسانی که معمولا خانواده این‌چنینی نداشتند، به اندیشه‌ورزی روی آوردند. استیو جابز پدر اپل بود، در امریکا بچه یتیمی بود که یک خانواده‌یی ارمنی او را پذیرا شده بود و چون خیلی رویش نظارت نمی‌کردند استعدادهایش شکوفا شد. من در ایران هم دیده‌ام که خانواده‌هایی که به هر دلیلی، چون نظارت‌های کشنده‌یی بر فرزندانشان اعمال نمی‌کنند، بچه خیلی بیشتر رشد پیدا می‌کند. من گاهی این نکته را درست یا غلط، می‌گویم که خوش به حال بعضی‌ها که پدر ندارند. با شناختی که من از پدرشان دارم می‌دانم که اگر زنده بود، استعداد بچه‌ها زیر آن شدت نظارت نابود می‌شد. یعنی در ایران در حوزه اندیشه، نقش نهاد خانواده منفی است؟ بله، نقش خانواده منفی است، نقش جامعه هم منفی است. آنsocial control هم کشنده است. یعنی تمام آزادی‌ها و استعدادهای فرد را می‌گیرد و می‌کشد. بویژه جوامع کوچک‌تر، با ریشخند، هر نوآوری و اندیشه‌ورزی را تخطئه می‌کند. که با قدرت هم پیوند داشته؟ بله، حالا با قدرت سیاسی و عریان شاید پیوند نداشته اما بالاخره در جامعه یک جریان قدرتمند بوده. قدرت‌ها همه لازم نیست سیاسی و نظامی باشند، می‌توانند به نوع دیگری هم باشند. و الان هم که صحبت از کرسی‌های آزاداندیشی می‌کنند من حیرانم که این چرا شکل نمی‌گیرد. می‌دانید، هیچ‌کس جرات نمی‌کند آزاداندیشی کند، چون فورا به یک جایی برمی‌خورد. متاسفانه کسانی هم که هجرت می‌کنند نمی‌توانند در یک فضای سالم بیندیشند. آنها هم واکنشی و لجوجانه عمل می‌کنند. من کتابی می‌خواندم از عباس معروفی که در آلمان هست و اجازه ورود به کشور را ندارد، واقعا تهوع‌آور بود. عنوان کتاب یادم نیست. این کتاب کاملا واکنشی بود، کاملا با یک پرخاشگری نوشته شده بود، عبارات رکیک در آن زیاد به‌کار رفته بود و خلاصه اندیشه‌یی در آن دیده نمی‌شد. یعنی می‌فرمایید این رنسانس که ما در غرب داشتیم و آن اتفاق خاصی که در دوره میانه از جمله بیت?الحکمه مامونی اتفاق افتاد، این دو از یک نظر به هم شبیه هستند، یعنی از دوره مامون هم می‌توانیم مثل یک دوره رنسانس یاد کنیم؟ می‌توانیم این کار را بکنیم اما یک چیزی که در تاریخ غرب هست و در تاریخ شرق نیست، استمرار پیشرفت است. آن استمراری که در اندیشه غرب هست اجازه تکامل به غربی‌ها داده اما در شرق گسیخت وجود داشته و بعد ما نمی‌دانیم که اگر راه زمان عباسیان استمرار پیدا می‌کرد، چه بیرون می‌آمد. ولی در غرب می‌دانیم که رنسانس شد و بعد تبعاتش تا امروز را می‌دانیم که چه مراحلی پشت سر گذشت. خیلی چیزها در غرب رخ داده که در شرق هم بوده حتی دولت مدرن با یکسان‌سازی مذهبی؛ زبان واحد، سنت واحد و همه اینها شکل گرفت. در زمان صفویه شما مذهب واحد را می‌بینید و نوعی تقلید از دربار هم هست، همین که در غرب بوده. ولی بعدش چه؟ صد سال آشوب و نابسامانی در ایران هست اما در غرب این‌طور نیست. در حوزه اندیشه این به دلیل پویایی خود دین اسلام نیست؟ که اندیشه می‌تواند خیلی سریع با اندیشه پیوند پیدا کند و یک‌جورهایی نقاط مشترکش را پیدا کند و به نفع خودش استفاده کند؟ توی غرب این رنسانس اتفاق می‌افتد و مسیحیت نمی‌تواند خودش را با اندیشه‌های جدید وفق بدهد، با ورود اندیشه‌های جدید نابود می‌شود ولی در جهان اسلام اندیشه‌های جدید می‌آیند اما اسلام خودش را با اینها تطبیق می‌دهد. به نوعی بر این موج جدید، سوار می‌شود و خودش صاحب اندیشه می‌شود. من فکر می‌کنم شما می‌خواهید رابطه‌یی بین اندیشه‌ورزی و نوع دین مطرح کنید که آن هم به نوع خودش جالب است. مثلا مسیحیت خیلی کد ندارد، که این را بخور آن را نخور این کار را بکن یا نه. شما آزادید. یک فکری هست و یک ارادتی که باید به کلیسا نشان بدهید. اما در اسلام این‌طور نیست و برای کوچک‌ترین کاری که می‌خواهید انجام بدهید یک کد وجود دارد. من البته با نظر شما موافق نیستم اگرچه تحولاتی به وجود می‌آمده و اندیشه‌هایی مطرح می‌شده ولی باید بدانیم این اندیشه‌ها تا چه حد امکان ابراز داشتند؟ چرا مثلا ملاصدرا باید به کوه فرار کند؟ چرا باید شیخ شهاب‌الدین سهروردی چنان چیزی سرش بیاید؟ ولی کسانی که آن وسط در دربار صفوی جمع می‌شوند و تمام اخبار و احادیث را جمع می‌کنند؛ مفتاح‌الجنان را می‌نویسند، آسوده‌اند؟ اگر این جرقه‌ها را بخواهید با غرب که شعله‌هایی بزرگ بودند، مقایسه کنید، خیلی ناچیز است. یعنی تعداد اندیشمندان به تعداد انگشت‌های دست است. در عین حال درست مثل ایران قبل از اسلام اینها تمدن‌های بزرگ ساختند. خندق را به اروپا بردند، قنات‌سازی را به اروپاییان یاد دادند، کشاورزی و بسیاری چیزهای دیگر را هم همینطور. این‌طور نبود که چون اندیشه متمرکزی وجود ندارد بقیه مردم هم اندیشه‌شان را کنار بگذارند و زندگی و تمدنی را نسازند. یعنی شما می‌گویید بحث تمدن‌سازی و اندیشه‌ورزی را باید از هم جدا کرد؟ این دوتا را باید از هم تفکیک کرد و به حساب یکدیگر نگذاشت. مثلا در آندلس مدارایی بود که اجازه می‌دادند به هم؛ به مسیحیان، ‌یهودیان، مسلمانان، هرکس هرجور که می‌خواهد فکر کند. در واقع مجموعه‌یی از اندیشمندان و متفکران برای مدت کوتاهی به وجود آمد ولی همان را هم مسیحیت برنتابید و نابود کرد. تعداد کسانی را که در مغرب?زمین آتش زده شدند به ‌دلیل اندیشه‌هایشان، در مشرق زمین نداریم، چون در مشرق زمین مقاومتی هم وجود ندارد، چون طرف که حرفی می‌زده به محض‌آنکه می‌دیده جانش در خطر است، حرفش را پس می‌گرفته یا اندیشه‌اش را کنار می‌گذاشته است. اینها ویژگی‌هایی هست که غربی‌ها دارند و ما نداریم. به همین دلیل شاید ده‌ها اندیشه دیگر هم وجود داشته، اما وقتی زمینه را نامساعد دیدند، نخواستند بگویند تا آسیبی به آنها وارد نشود. آقای دکتر، در صحبت‌هایتان به مساله قدرت اشاره‌ کردید، به نظر می‌رسد که نهاد قدرت هم در این میان بی‌نقش نیست. شاید نقشش فراتر از بقیه است. نهاد قدرت دوست دارد اندیشه را دیگران بسازند، اندیشه‌یی را دوست دارد که خودش می‌خواهد. به نظرتان نقش قدرتمندان و صاحبان مملکت در دوره‌های مختلف بویژه معاصر چه بوده؟ ‌برخی می‌گویند این خود اندیشمندان بودند که این نابسامانی را به وجود آوردند. مثل آقای زیبا کلام می‌گویند؛ من تلاش می‌کنم قدرت را تبرئه کنم. دیدگاه شما چیست؟ این به نظرم دو سویه است. اندیشمندان هم بلد نبودند قدرت را دور بزنند. به مجردی که توانی پیدا کردند راست و با سر به دل قدرت فرورفتند اما قدرت سرشان را شکست چون از سنگ است. در غرب می‌بینید که طرف در گوشه خانه‌اش نشسته و دارد اندیشه‌ورزی می‌کند. همین‌که متمکن هست و نیازی به دولت ندارد کافی است. ولی در مشرق زمین و خصوصا کشور ما چنین چیزی را نمی‌بینید! این خاصیت قدرت است. هروقت قدرت متمرکز و خفه‌کننده است، طبیعی است که اندیشه بروز نمی‌کند مگر آنکه به نفع قدرت باشد. زمانی مرکز حکمت و فلسفه‌ در ایران شکل گرفت و در آنجا هانری کربن اندیشه‌هایش را منتشر کرد و به صورت کتاب درآورد و من فکر می‌کنم اگر تمام اندیشمندان ایرانی جمع می‌شدند و می‌خواستند چنین خدمتی به تشیع بکنند، هرگز نمی‌توانستند. برای اینکه او با زبان آکادمیک تشیع را به جهان معرفی کرد. ما با زبان سنتی این کار را می‌کنیم، دیگران نمی‌فهمند. مساله زبان آکادمیک هم نکته مهمی است. خود روحانیت هم اگر در اندیشه‌ورزی‌هایش از زبان آکادمیک استفاده می‌کرد، فکر می‌کنم راه باز می‌شد و یک نوع تبادل افکار به وجود می‌آمد ولی متاسفانه زبان روحانیت تشیع در ایران، سنتی بوده و اروپاییان قادر به فهمش نبودند. البته در دانشگاه‌ها هم چنین مشکلی وجود دارد. متاسفانه دانشجوها را از اندیشیدن امتناع می‌کنند، یعنی اندیشه‌ورزی یادش نمی‌دهند. ما در داخل دانشگاه با دو مساله مواجهیم. یک مساله این است که قدرت اجازه خیلی چیزها را نمی‌دهد و یک چیزهایی را سعی می‌کند دیکته کند، در کنار این عامل بیرونی، یک عامل هم درونی است، ‌یعنی نه اساتید و نه دانشجوها؛ خیلی دوست ندارند بروند سراغ نقد یا مطالعه عمیق. این دو سویه است، هم بیرونی هم درونی. نظر شما در این مورد چیست؟ در خارج هم فرقی نمی‌کند، همین است. در خارج یک یا دو استاد خوب داشتیم و بقیه معمولی بودند، اما همان دوتا استاد خوب خیلی تاثیرگذار بودند. ما را به تفکر وامی‌داشتند. برایتان مثالی بزنم. در فرانسه، شما اغلب اندیشه‌ورزانی که الان می‌شناسید هم مثل میشل فوکو، اینها فکر می‌کنید در کجا اندیشمند شدند؟ در پاریسِ هشت، جایی که دولت تبعیدشان کرد به خارج شهر، بودجه کمی در اختیارشان گذاشت و هیچ نظارتی هم بر آنها اعمال نکرد. حتی مدارس این دانشگاه هم سالیان دراز در هیچ کجای دنیا پذیرفته نبود، اینها در اتاقشان جمع می‌شدند و با هم حرف می‌زدند. درس دادنشان این طوری بود. این‌ اندیشمندان در چنین فضاهایی رشد کردند. در دانشگاه‌های رسمی و زیرنظارت دولت و بودجه‌های کلان، کسی من ندیدم به وجود بیاید غیر از ریمون آرون که آن هم داستان زندگی‌اش او را به این شکل واداشت. یعنی آکادمی اندیشه را برنمی‌تابد؟ فقط در این صورت که دولت نظارت چندانی نداشته باشد وگرنه آکادمی در همه‌جا اندیشه‌های رسمی را می‌پذیرد. اندیشه‌های بکر و نوین را من در کمتر جایی دیدم که پذیرا باشند. مثال دیگری می‌زنم. وقتی این مکتب ساختارگرایی شکل گرفت و همه‌ ساختارگرایی دوآتشه را پذیرا شدند، یک دختربچه از بلغارستان آمد پاریس و می‌خواست در ساختارگرایی (منتها با دیدی که از کمونیست‌ها گرفته بود و آورده بود و به سوژه هم نقشی قایل بود) تزش را ارایه بدهد، هیچکس حاضر نشد راهنمایی‌اش کند، هیچ استادی. تا بالاخره رولان بارت او را به زحمت پذیرفت، و او بالاخره تزش را نوشت و این پایان?نامه، انقلابی به وجود آورد. من خودم ادعایی ندارم اما یک مقاله‌یی را نوشتم و واقعا فکر کردم به نوشته‌ام، چون فکرِ خودم بود طبیعتا منابع زیادی هم نداشت من فکر می‌کنم در حد حداقل مقاله «شوک تمدن‌ها»ی هانتینگتون بود ولی همکاران خودم و از دانشجویان سابق من که حالا استاد شدند آن مقاله را رد کردند و گفتند که منبعی ندارد و مستند نیست. اما دقت نکردند که در این مقاله، یک فکر عرضه شده! این مقاله هنوز چاپ نشده است. همه جای دنیا این‌طوری است. اندیشه‌ها در حاشیه شهرها و مراکز شلوغ، ‌در جاهای آرامی شکل می‌گیرند. و این جاهای آرام را ما متاسفانه نداریم. همین دانشجویان ما بعضا بسیار اندیشمند هستند ولی به‌مجرد اینکه وارد دانشگاه شده و استاد می‌شوند، دقیقا به معلم‌هایی بدل می‌شوند که بی‌دل و دماغ‌اند، از صبح تا شب فقط به امرار معاش فکر می‌کنند. می‌خواهند که از این کلاس به آن کلاس بروند و درسی بدهند و دیگر هیچ اندیشه‌یی ندارند. اینها در همه‌جای دنیا هست اگر که شما حاضر نباشید از یک چیزهایی بگذرید. جامعه و دولت در این تاثیر‌گذاری سهمی دارند. مثلا در کشورهای اروپایی شما از یک جا بیشتر نمی‌توانید حقوق بگیرید، پس خیالتان راحت است. اگر 10ساعت هم در این‌جا درس می‌دهید، ‌باقی‌اش را به خانه می‌روید و فکر می‌کنید. ولی در ایران متاسفانه می‌توانید چند جا درس بدهید! بنابراین وقتی برای فکر کردن ندارید. می‌خواهم کمی ریشه‌یابی کنیم. چرا اینگونه است؟ چرا آکادمی اینقدر در حوزه اندیشه، ضعیف است؟ من خودم این تجربه را داشته‌ام. وقتی لیسانسم را گرفتم و سه‌سال از دانشگاه دور بودم خیلی فکرم بهتر کار می‌کرد. ولی وقتی وارد فوق?لیسانس شدم و رفتم دنبال روش تحقیق و آن قالبی که آنها می‌گفتند، بسته شدم. چرا اینگونه است؟ چرا دانشگاه اینقدر آدم را ساکت می‌کند؟ ببینید نسل به نسل همه همین‌طور یاد گرفتند و خود من هم شاید همین‌طور دارم چیزها را تحویل دانشجو می‌دهم. دانشجو را آزاد نمی‌گذارند. استاد یک منبع را تعیین می‌کند و می‌گوید که حتما باید همان منبع را بخوانند. شاید دانشجو منبع بهتری را بشناسد. متاسفانه اینها هست، روش‌های غلطی در دانشگاه حاکم است؛ از گزینش استاد تا طراحی دروس تا گزینش دانشجو و همه اینها را دربر می‌گیرد که خب تاثیرگذار هم هستند. در غرب این‌طور نیست که هرکس دکترا داشته باشد راست برود سر کلاس و درس بدهد. یک دوره اگریگاسیون باید بگذراند و صاحب یک اندیشه‌یی باشد. حالا ممکن است ده‌تا مدرک داشته باشد رد شود، ولی یک مدرک داشته باشد و پذیرفته شود. آن‌وقت اجازه می‌دهند تازه استادیار بشود و آرام آرام در کنار یک استاد دیگر درس بدهد. اینجا به مجرد اینکه شما دکترا دارید، یا حتی وقتی که اصلا ندارید، وارد دانشگاه آزاد می‌شوید و درس می‌دهید. اشکال خیلی وارد هست، گاهی آدم واقعا دچار یاس می‌شود و به اینجا می‌رسیم که اصلا ولش کنیم!‌ وقتی که فکر به جایی نمی‌رسد و قدرتی هم برای تغییر وجود ندارد. به محتوا اشاره کردید، به بحث تغییر در علوم انسانی. این بحث اگرچه تکراری شده اما خیلی بحث مهمی است. من می‌خواهم از این زاویه نگاه کنیم، آیا اصلا طرح موضوعی به‌نام اندیشه بومی، شدنی است؟ می‌توانیم اندیشه را بومی کنیم؟ تمام حوزه‌های علوم انسانی به اندیشه پیوند خورده است. اندیشه مرز نمی‌شناسد که بومی باشد یا نه. ولی خود دانشمندان غربی به این نتیجه رسیدند که تئوری‌ها و ایدئولوژی‌ها در ارتباط با یک نیازهایی مطرح شده است. معنی‌اش این است که نیازها در غرب بوده و تئوری‌ها هم برای حل آن مسائل شکل گرفته است. اینها با توجه به این نیازها اندیشه را از قبل بومی کردند. این علم، اروپایی است و طی 500-400سال یا بیشتر شکل گرفته است. این علما و دانشمندان درگیر مسائل جامعه خودشان بوده‌اند و راه‌حل هم داده‌اند و بومی شده‌اند. جامعه ما حاضر است این‌کار را بکند؟ دانشمندان یا علمای ما چقدر درگیر مسائلند؟ یا اگر حرفی برای گفتن داشته باشند شما چقدر حاضرید بپذیرید؟ ممکن است حرف آنها غلط باشد و حرف شما درست، ولی چقدر تحمل پذیرفتن یک حرف غلط را دارید که بعدا بخواهد اصلاح شود؟ مثلا بسیاری از استادان ما هستند که خودشان ضدعلم‌اند. می‌گویند متدولوژی دیگر چیست؟ اگر اصلا متدولوژی را قبول ندارید شما با بقال سر کوچه که فرقی ندارید! او هم روزنامه می‌خواند و یک سری اطلاعات سیاسی به دست می‌آورد. فرق اطلاعات سیاسی شما و اطلاعات سیاسی او در همین متدولوژی است. اصلا دانشگاه یعنی همین متدولوژی، البته نه به شکل کورکورانه‌اش. تاریخ علم، عالم گسترده‌یی است و شما باید به آن اشراف داشته باشید تا بتوانید معلم خوبی باشید. معلمان روش‌های تحقیق ما کسانی هستند که خودشان دو خط هم ننوشته‌اند. وقتی دو خط ننوشته‌یی چگونه می‌خواهی یاد دانشجو بدهی که چگونه بنویسد؟ وضع این‌طوری است، یعنی وحشتناک است! مثلا طرف در مصاحبه‌اش می‌گوید که کسی از تاریخ درس نمی‌گیرد، تاریخ برای سرگرمی است. من می‌گویم شمایی که این حرف را می‌زنی، چه‌جور معلم تاریخی هستی؟ واقعا بعد از 30سال درس دادن، برداشت شما همین است؟ آدم از تاریخ درس نمی‌گیرد؟ به نظر من همه درس‌ها از تاریخ است! نوع تاریخ‌نگاری ما چطور است به نظرتان؟ 10شیوه تاریخ‌نگاری و 10مکتب تاریخی از قرن نوزدهم تا حالا شکل گرفته، یکی‌اش هم در ایران تاثیرگذار نبوده! اصلا شناخته نشده. اصلا شما حرف جدیدی نمی‌توانید بزنید، تماما حوادث سیاسی را تکرار می‌کنید. خب، کمی از رودل یاد بگیرید! تاریخ لباس، تاریخ عروسی، تاریخ تعزیه. اینها هم جزو تاریخ ما بوده و خیلی مهم است. تاریخ لباس، این دامن‌ها از کجا آمدند؟ خیلی‌هایشان از روسیه آمدند. روی هیچ‌کدامشان کار نشده. تاریخ‌نگاری ما هیچ متدولوژی‌ای ندارد. شما اتفاقی یک دوره تاریخی را بگذارید دم دستتان و تاریخ‌های مختلف را درباره آن بخوانید. همه مثل هم. همه تاریخ‌های سیاسی، قراردادها، جنگ‌ها، یعنی هیچ تاریخ دیگری نبوده؟ تاریخ اجتماعی یک متد است. ساختارگرایی وقتی وارد تاریخ شد این شیوه‌ها را به وجود آورد. باید اول تحولات فکری و متدی به وجود بیاید که شما نگاه جدید هم پیدا بکنید. همه‌اش یک علت را برای یک واقعه ذکر می‌کنند. الان دوباره نسل سوم مکتب آنال دارد تاریخ اروپا را از اول می‌نویسد. از یونان باستان و ... و بسیاری از علت‌ها را دارد زیر سوال می‌برد. تاریخ‌نگاری ما ایدئولوژیک نبوده؟ نه، تاریخ‌نگاری ما بی‌روش و بی‌معنا بوده. ایدئولوژیک هم اگر بود خوب بود، در هر صورت ایدئولوژی هم روش خاصی در جلوی شماست. فقط مارکسیست‌ها ایدئولوژیک تند بودند و بیشترین ضربه را هم زدند و چیزهایی را فرض کردند که در تاریخ ما نبوده. ما عصر فئودالیته نداشتیم، ما عصر برده‌داری نداشتیم، نبرد طبقاتی اصلا در تاریخ ایران معنا نمی‌دهد. ولی همه اینها را می‌آورند و به خورد ما می‌دهند. نگاه باستان‌گرایانه چطور؟ آن دیگر تاریخ نیست. آن به نوعی ایدئولوژی و خود بزرگ‌بینی‌ها و چیزهایی هست که ما به تاریخ باستانمان نسبت می‌دهیم. ادعاها درباره تاریخ باستان خوب است به شرط آنکه مستند باشد و به دروغ نباشد. سوال آخر من کمی کلی است. به نظرم ما دو گسست داریم؛ یک گسست بلند از دوره‌های میانی که از لحاظ فکری خیلی جلو افتادیم، یک گسست کوتاه هم از دهه‌ها‌ی 40 و 50 که رشدی هرچند کوتاه در حوزه فکری داشتیم. اما الان حتی در سطح دهه 30 هم نیستیم. آن اندیشمندان قرن چهار را نداریم که هیچ، حتی در سطح دهه 40 هم نیستیم. نظر شما چیست؟ آیا این را می‌پذیرید که ما روز به روز داریم نحیف‌تر می‌شویم و آیا اصلا موافق هستید که ما با مساله‌یی به نام فقدان فکر و نبود تولید فکر مواجهیم؟ ببینید، من مثالی را درباره موسیقی برای شما می‌زنم، فکر می‌کنم همین اتفاق هم در حوزه اندیشه هم دارد می‌افتد. وقتی که انقلاب اسلامی شد و مردم احساس کردند که نسبت به موسیقی دارد کم لطفی می‌شود، همه بچه‌هایشان را فرستادند یک ساز یاد بگیرند و تعداد سازهایی که فروش می‌رفت به فرموده استاد شجریان 200برابر بیشتر از قبل از انقلاب بود. در حوزه‌ اندیشه هم همین‌طور است. اندیشه‌ورزی 200برابر بیشتر است، منتها پراکنده یا در خارج از کشور یا در گوشه‌ها است. بروز داده نمی‌شود و این خیلی بد است چون وقتی بروز داده نشود به درد توده‌ها نمی‌خورد و در حوزه روشنفکری باقی می‌ماند. باید طوری باشد که توده‌ها از آن بهره‌مند شوند و مخاطب پیدا کنند. علتش این است ما حوزه اندیشه را اصلا فراموش کرده‌ایم. کاش فراموش می‌کردیم! این حوزه را داده‌ایم دست بی‌صلاحیت‌ترین افراد جامعه. حوزه فرهنگ حوزه‌یی تخصصی است. حتی اگر دولت این حوزه را رها می‌کرد، شاید در نقطه صفر باقی می‌ماندیم ولی وقتی دست افراد ناباب دادیم، به زیر صفر رفتیم. الان دولت به فکر مبانی مادی قدرت و حکومت و جامعه است و اینها که برطرف شد من فکر می‌کنم آن جوانه‌هایی که در گوشه و کنار هست، همه دست به دست هم می‌دهد و همه شاهد یک رنسانس فکری در ایران خواهیم بود. پس فضا را امیدوار‌کننده می‌بینید؟ بله چون همه بچه‌هایی که من می‌شناسم، در حال اندیشیدن در این باره هستند که چرا وضع ما این‌طوری است. و هر کدام هم برای خودشان یک تئوری و نظریه دارند. فقط کافی‌است که فضا یک‌ مقدار آماده بشود، آنها درست مثل جوانه‌هایی که در فضای سرد بوده‌اند و به فضای گرم می‌روند، همه جوانه می‌زنند. آن‌وقت حالتی افراطی پیش نمی‌آید؟ چرا پیش می‌آید. همیشه همین‌طور هست. انفجار اندیشه‌های سطحی و عمیق و همه‌چیز روی می‌دهد ولی بعد، خوب می‌شود. در زمان فرانکو سختگیری‌های اخلاقی زیاد بود و پسر و دخترها همه باید از هم جدا می‌بودند. وقتی فرانکو مرد، جامعه اسپانیا دچار افراط شدیدی در این مورد شد که صدای همه دنیا هم درآمد. ولی جامعه‌شناسان و روانشناسان اجتماعی گفتند که طبیعی است و کاریش نمی‌شود کرد. باید در سکوت نگاهش کرد که دوره‌اش طی شود و دوباره به حالت تعادل برسد و 10سال بعد اسپانیا مثل فرانسه و جاهای دیگر شد و به تعادل رسید. در ایران هم همین‌طور است و همین اتفاق خواهد افتاد. یعنی این فشاری که دولت می‌آورد برای مسائل اخلاقی، «گریز از اخلاق» به وجود آورده است. اندیشه هم همینطور است ولی این اجتناب?ناپذیر است. پیامد هر افراطی همین است.  نقل از سایت فرارو

دادگاه شهر وند امروز

کد خبر: ۲۰۲۴۶۹     تابناک

تاریخ انتشار: ۱۷ آبان ۱۳۹۰ - ۱۱:۵۴

در دادگاه ‌«شهروند ‌امروز» چه گذشت؟

مدیرمسئول نشریه "شهروند امروز" در دادگاه رسیدگی به اتهاماتش با بیان اینکه رئیس جمهور در جمع مردم اردبیل گفت مسیر انقلاب اسلامی در ادامه مسیر شاه اسماعیل صفوی است تاکید کرد: جرم ما این است که نقد حود به این اظهارات را با تصاویر منعکس کردیم.

به گزارش مهر، جلسه رسیدگی به اتهامات مطرح شده علیه نشریه "شهروند امروز" با حضور قاضی باقری و اعضای هیئت منصفه مطبوعات، نماینده دادستان و حمید عطریانفر به عنوان متهم پرونده در سالن جلسات عمومی دادگاه کیفری استان تهران برگزار شد.

نماینده دادستان: شهروند امروز متهم به توهین به رئیس جمهور است

در این جلسه نماینده دادستان با اشاره به آزادی مدیرمسئول این نشریه به قید کفالت گفت: متهم به اتهام نشر تصاویر و مطالبی توهین آمیز به شخص رئیس جمهور در صفحه نخست نشریه "شهروند امروز" در تاریخ سوم مردادماه 90 از سوی دادستان تهران به عنوان نماینده مدعی العموم  و همچنین در تاریخ چهارم مردادماه 90 از سوی سرپرست دفتر امور دعاوی و حقوقی معاونت حقوقی رئیس جمهور مورد شکایت قرار گرفته که دفاعیات متهم در جلسه قبلی غیر موثر بوده است.

نماینده دادستان اظهار داشت: بر اساس ماده 609 قانون مجازات اسلامی نامبرده اقدام به توهین و تحقیر رئیس جمهور کرده است و از قاضی و اعضای هیئت منصفه درخواست دارم بر اساس نص قانون با وی برخورد شود.

در ادامه این جلسه قاضی باقری از نماینده امور دعاوی و قراردادهای معاونت حقوقی ریاست جمهوری خواست تا به جایگاه آمده و اظهارات خود را بیان کند.

نماینده رییس جمهور: شهروند امروز به جوانفکر هم توهین کرد

نماینده رییس جمهور نیز در سخنانی گفت: این نشریه در صفحه نخست خود عکسی را چاپ کرده است که در آن هم رئیس جمهور و هم هیئت دولت و افراد خارج از هیئت دولت مانند آقای جوانفکر هم توهین شده است که در شکوائیه دلایل آن ذکر شده است.

قاضی باقری پس از استماع اظهارات نماینده ریاست جمهوری به عنوان شاکی پرونده از مدیرمسئول نشریه شهروند امروز (حمید عطریانفر) خواست تا برای آخرین دفاعیات خود در جایگاه حاضر شود و خطاب به متهم گفت: شما متهم به توهین به رئیس جمهور با انتشار تصویر در صفحه نخست نشریه شهروند امروز در شماره 81 مورخ اول مردادماه سال جاری شدید لطفا از خود دفاع کنید.

مدیر مسئول نشریه "شهروند امروز" در دفاع از خود خطاب به اعضای هیئت منصفه مطبوعات گفت: ریاست جمهوری در شکوائیه خود آورده است که این نشریه توبیخ را تجربه کرده و سابقه هم دارد در حالی که نشریه شهروند امروز در سال 87 رفع توقیف شده و علت توقیف هم یک اشتباه حقوقی بوده است.

عطریانفر اظهار داشت: شهروند امروز دو سال است که با انتشار 80 شماره مورد تائید صاحب نظران و مسئولان نظام بوده است و همچنان این نشریه و مطالب آن را که در راستای نظام و منویات مقام معظم رهبری بوده است ستوده اند زیرا بر مبنای تکالیف ملی، اعتقادی و قانون اساسی قدم برداشته است.

رئیس جمهور مدتهاست اظهارنظرهای عجیبی دارد

وی افزود: مدتهاست از سوی برادر ارجمند آقای محمود احمدی نژاد ریاست محترم جمهوری اظهارنظرهای عجیب و رفتارهایی مشاهده شده که دلسوزان نظام بارها و بارها آن را نقد کرده اند که چرا حلقه دور ایشان گرفتار نقیصه شده است. حتی نمایندگان مجلس، روحانیون، مراجع تقلید و مقام معظم رهبری هم رفع آسیب را متذکر شده اند و در این میان برخی رسانه های دلسوز برای رفع نگرانیها در صحنه ایفای نقش کرده اند.

رئیس جمهور خودشان گفتند که راه انقلاب ادامه راه شاه اسماعیل صفوی است

مدیر مسئول نشریه "شهروند امروز" با اشاره به سفر رئیس جمهور در تیرماه سال جاری به شهر اردبیل گفت: ایشان در جمع مردم اردبیل اظهار داشتند مسیر انقلاب اسلامی در ادامه مسیر شاه اسماعیل صفوی است که می توان این ادعا را نوعی تحقیر ملت ایران دانست.

وی خطاب به اعضای هیئت منصفه و رئیس دادگاه گفت: رهبر اندیشمند و متفکر و عالم انقلاب ایران کجا و شاه اسماعیل صفوی کجا؟ قدرت، نجابت و رشادت مردم شهیدپرور ایران کجا و فرقه قزلباشها کجا؟ به همین علت نشریه شهروند امروز نقد خویش را در کلام تصویر بدون هیچگونه اهانت به رئیس جمهور بیان کرد و این حداقل اقدام برای چنین سخنان ناثواب بوده است.

عطریانفر با قدردانی از ذوق هنری علیرضا رفیعیان طراح روی جلد نشریه "شهروند امروز" گفت: در این تصویر حتی بقایی و مشایی از احمدی نژاد دورتر ترسیم شده اند که نشان از جریان انحرافی در دولت دارد.

وی تصریح کرد: اینکه معاون رئیس جمهور اعلام کنند که این توهین است کمی کم لطفی است. آیا بیانات رئیس جمهور در قالب تصویر توهین است؟

مدیر مسئول نشریه "شهروند امروز" با بیان اینکه استفاده از کاریکاتور یک مکانیسم فرهنگی و اجتماعی بوده و کاربرد فراوانی دارد کاریکاتور را دارای وجاهت قانونی و شرعی دانسته و عنوان کرد: مجله گل آقا از جمله شاخص ترین نشریاتی است که بر مبنای کاریکاتور و طنز پایه ریزی شده است و مرحوم کیومرث صابری بارها مورد تشویق و تائید رهبری هم قرار گرفتند و همواره مقامات سیاسی این اقدام گل آقا را ستوده اند.

عطریانفر افزود: ما حتی در این تصویر سازی کاریکاتور رئیس جمهور را هم نکشیدیم بلکه تصویر واقعی خود ایشان است.

پس از این اظهارات اعضای هیئت منصفه از متهم سوال کردند: شما در تیتر صفحه نخست عنوان کرده اید که چگونه می توان مملکت را با خواب اداره کرد و همچنین گفته اید که احمدی نژاد رسالت خود را در ادامه رسالت شاه اسماعیل صفوی بنا نهاده است که این توهین است.

مدیر مسئول نشریه "شهروند امروز" در دفاع از خود گفت: بنده اظهارات خود رئیس جمهور را عینا منعکس کردم ولی در مورد مطلب "مملک را نمی توان با خواب اداره کرد" باید بگویم این مطلب ربطی به رئیس جمهور ندارد و یکی از تیترهای صفحه نخست بوده و از تصویر اصلی فاصله دارد که در داخل صفحه هم به وقایع تاریخی در این مورد اشاره شده است.

 کاری به حرفهای رئیس جمهور نداریم/ نباید توهین می کردید

در این میان نماینده دادستان با کسب اجازه از دادگاه گفت: ما کاری نداریم این مطلب را رئیس جمهور گفته یا نه شما نباید به رئیس جمهور توهین می کردید و موضوع اتهام همین است.

متهم پرونده در ادامه گفت: ما حد و حدودمان را می دانیم ولی دادستانی هم باید برای آنهایی که به آسانی خط قرمزها را زیر پا می گذارند و کاریکاتور آقای خاتمی که روحانی هستند را منتشر می کنند برخورد کند.

این دادگاه پس از استماع توضیحات شاکیان و متهم به کار خود پایان داد و نتیجه دادگاه هفته آینده اعلام می شود.

مگر در کشور قانون نداریم؟

عماد افروغ

سخنرانی رئیس جمهور را از هر طرف که بخوانیم بی توجهی به اقتدار قوه قضائیه در رسیدگی به تخلفات است.

پنج شنبه گذشته 12/8/90 رئیس جمهور در نشستی ظاهرا انتخاباتی و بدون حضور خبرنگاران، مطالبی بیان داشت که از هر طرف بخوانیم تضعیف قوه قضائیه در رسیدگی به پرونده های اختلاس و مفاسد اقتصادی است.

آنچه به طور خاص و به خوبی در این سخنرانی مشهود است، تداوم همان روند انتخاباتی، تفرقه افکنی، ایراد اتهامات اثبات نشده غیر قضایی، و فرافکنی به منظور بستر سازی برای جذب مخاطبان خاص و به طور عمده احساسی و هیجانی است.

روشی که متأسفانه در مبارزات انتخاباتی 84 و 88 و البته با اشاره به موارد متفاوت جواب داده است، اما دریغ از یک سند محکمه پسند و/یا حکم قضایی اثبات شده.

چه امیدها که به صحت و پی گیری این موارد شکل نگرفته بود، چه اصرارهایی که در رابطه با ارائه این اسناد به محکمه قضایی مطرح نشده بود و چه مخاطبانی که جذب نشده بودند. ظاهرا این تنها راهی است که ایشان برای ماندن در قدرت و دستیابی بیشتر به آن می شناسد، «روشی احمدی نژادی» که تنها امید واهی ایجاد می کند و البته عرض و آبرو می برد.

اما بنده مانده ام، این روش های شخصی، آنهم با این شیوه، چه جایگاهی در یک نظام قانونی، مقتدر و اسلامی، آنهم پس از 32 سال که از عمر شریف جمهوری اسلامی می گذرد دارد؟

مگر این کشور قانون و به طور خاص قوه قضائیه به عنوان حافظ قانون و کانون رسیدگی به تخلفات و جرایم ندارد؟

مگر امام راحل (ره) نفرمودند: « برای خدشه دار نشدن حیثیت افراد متهم، قبل از اثبات جرم، اقدام دادگاه باید به صورت غیر علنی باشد و نشر و پخش آن از طرف دادگاه و غیر، ممنوع اعلام می گردد»(16/6/59) و مگر مقام معظم رهبری بر همین روال تاکید بر استناد به احکام قضایی مستند نکردند.

در غیر این صورت هرکسی به راحتی می تواند به دیگری تهمت بزند، حکم براند و آبرو ببرد، آنهم بالاترین مقام اجرایی کشور با آن فرصت ها، امکانات و پوشش خبری در اختیار!

و البته آن روزی که مجلس به رغم اعتراف به حداقل، قصور وزیر اقتصاد در اختلاس سه هزار میلیاردی و اذعان و عذر خواهی وزیر از این قصور، و با عنایت ویژه رئیس مجلس به او رأی اعتماد داد و به رابطه مفهومی قدرت- مسئولیت که منافع و مصالح اصلی اش متوجه جامعه و عامه مردم و پیامی برای دیگر قاصران، مقصران و صاحبان قدرت است، بی اعتنایی کرد، آن روز که به جای طرح سؤال قانونی از رئیس جمهور، استعفای یکی از نمایندگان را در دستور کار قرار داد، باید پیش بینی یک چنین نشست و یک چنین سخنرانی اختلاف افکنانه و خود محورانه را می کرد.

آن روز که قوه قضائیه به رغم اذعان به اتهام تخلفات برخی از مقامات دولتی، از پی گیری حقوقی و تسریع در آن اجتناب ورزید، آن روز که در رسیدگی به اتهام متهمان حوادث قبل، حین و بعد از انتخابات 88 و با ارائه اسناد محکمه پسند کوتاهی و تعلل کرد، باید پیش بینی این روز و مدعیاتی مبنی بر اقدام به کودتا و براندازی، حتی از سوی معاونان وزارت اطلاعات وقت را، می کرد.

و به راستی چه رابطه ای بین اشارت آخر و رسیدگی به پرونده اختلاس و اتهامات فساد اقتصادی برخی از مقامات است؟! انشاءالله که رابطه ای نباشد و دادستان محترم با قوت و شدت هرچه بیشتر به رسیدگی خود ادامه دهد.

البته در این نشست یک نقطه قوت هم وجود دارد و آن اشاره رئیس جمهور به موردی است که ظاهرا مدرک آن به قوه قضائیه ارسال شده است و امیدواریم این قوّه به دور از هرگونه تعلل در کنار سایر پرونده ها، به این پرونده به طور خاص رسیدگی کند و این قوّه را از زیر فشار اتهام برخورد گزینشی نجات دهد.

سخن آخر، آنچه از این سخنرانی تلویحا مستفاد می شود، این است که ظاهرا ایشان فقط دوندگی، حضور فیزیکی و سخنرانی های هیجانی را کار می داند و کار فکری و خردورزی  از نظر ایشان عین بیکاری و بی عاری است و البته این بیکاری ها و بی عاری ها، ظاهرا بد جوری عرصه را تنگ نموده است.            نقل از تابناک

فیس بوک

دلایل اقبال ایرانیان به فیس‌بوک

در واقع فیس‌بوک زمینه‌ها و بسترهای جذب همه اطلاعات (باورهای دینی، سیاسی و حتی زندگی شخصی) را در خود دارد و این پتانسیلی است که اگر کاربر نسبت به آن حساسیت نداشته باشد، می‌تواند همراه با اثرات زیان‌باری باشد.

قانون نوشت:

فیس‌بوک شبکه اجتماعی با سابقه‌ای کوتاه اما تاثیرگذاری بسیار و البته پیامدهایی است که چندان شناخته‌شده نیستند، دامنه این پیامدها، می‌تواند مثبت و منفی؛ سازنده و مخرب را باهم و درکنار هم شامل شود. فیس‌بوک از زمان باز شدن پایش به ایران به عنوان یک شبکه اجتماعی اینترنتی، بسیار سریع‌تر از شبکه‌های پیش از خود رواج یافت و محبوبیت دور از انتظاری را کسب کرد. اگرچه رشد تصاعدی کاربران فیس‌بوک، اتفاقی بوده که در سراسر دنیا مؤسسان این شبکه تجربه کرده‌اند؛ اما دلیل استقبال بی‌سابقه از فیس‌بوک در کشورمان، بی‌شک می‌تواند دلایل و الگویی جدا از تجربه سایر کشورها داشته باشد، که پرداختن به آن می‌تواند در تببین سیاست‌هایی که در ارتباط با شبکه‌ای اجتماعی اتخاذ می‌شود و ارائه راهکارهایی برای مصونیت از تهدید‌های احتمالی مفید باشد.

برخلاف رسانه‌های سنتی افراد سنتی توانایی‌های حداقلی برای استفاده از محیط تعاملی فیس‌بوک را چندان دارا نیستند. استفاده از فیس‌بوک نیاز به نوع جدیدی از سواد رسانه‌ای دارد که مستلزم آشنایی اولیه با اینترنت و امکان‌هایی است که در اختیار کاربران قرار می‌دهد؛ بنابراین بی‌راه نیست اگر بگوییم اکثریت غالب کاربران فیس‌بوک در کشور، جوانان می‌باشند.

گریز از واقعیت، پناه گرفتن در دنیای مجازی

جدا از جنبه‌های سرگرمی این شبکه اجتماعی؛ فیس‌بوک به فضای امنی برای جوان ایرانی تبدیل شده است که تا حد زیادی واکنشی به ناامنی در عرصه اجتماعی است؛ به عبارتی حوزه‌ای که نمونه واقعی آن استاندارد‌ها و آزادی عمل‌ و رفتار حداقلی را در اختیار جوانان قرار نمی‌دهد و یا با کنترل و نظارت بیش ‌از اندازه این کار را می‌کند؛ می‌تواند از دید کاربر فضایی محسوب شود که آنچه را در واقعیت از آن محروم شده در فضایی مجازی محقق کند. در فیس‌بوک فرد می‌تواند هویتی متفاوت از خود ارائه دهد و از جبر هویت واقعی خود رهایی یابد و یا حداقل حس رهایی از این جبر را تجربه کند. فرد می‌تواند چهره، اندام و موقعیت اجتماعی خویش را دوباره بسازد و دوستان خود را از نوع انتخاب کند؛ و با این گزینش چهره‌ای از خود را که بنا به برخی معذوریات و محدودیت‌های فرهنگی، اجتماعی و یا خانوادگی نمی‌تواند در عالم واقع از خود ارائه دهد، در این محیط به نمایش بگذارد. این بازتعریف و آزادی عمل یکی از اصلی‌ترین دلایل گرایش جوانان به فیس‌بوک در میان جوانان ایرانی است.

از طرفی گمنامی و یا حضور کنترل‌شده در فضایی که کاربر می‌تواند محدوده دسترسی سایرین را در آن تعریف کند، این امکان و جسارت را به کاربر ایرانی می‌دهد تا بدون ترس از عواقب فردی و اجتماعی، باور، کردار و آرمان‌های مختلف را به نقد بکشد. به ویژه اگر این کردار و باور از آن نسل پیش از او باشد. در واقع یکی از دلایل اصلی گرایش جوانان به فیس‌بوک شکاف نسلی میان آنان و نسل‌های پیش از آنهاست. جوانان ایرانی، این شبکه اجتماعی را ابزاری می‌بینند که با استفاده از آن بخشی از سازوکارهای کنترل ارتباطات شخصی را که در اختیار مراجع مقتدر و حاکم سنتی چون خانواده، مدرسه، دانشگاه و تصمیم‌گیرنده‌های دولتی است دور می‌زنند.

واکنش به مراجع سنتی اقتدار

یکی از پایگاه‌های اصلی اجتماعی نسل قبل، نهاد خانواده و باور به تقدس آن است. بر همین اساس هویت سنتی خانواده با استقبال فعلی اعضای آن از فیس‌بوک در معرض تهدید قرار گرفته است. معمولاً جوانانی که از اینترنت استفاده می‏کنند وقت کمتری را با افراد خانواده می‏گذرانند و در نتیجه تعلقات و ارتباطات عاطفی آنها با اعضای خانواده و به ویژه با والدین کمتر می‏شود.
از طرفی مفهوم جهانی‌شدن در عرصه فضای مجازی، به ویژه در ارتباط با شبکه‌های اجتماعی اگر آموزش، نظارت و سیاست‌گذاری مدونی وجود نداشته باشد، می‌تواند هم‌معنا با تضعیف هویت‌های قومی، فرهنگی و خرده‌فرهنگ‌هایی باشد که با آمادگی لازم پا به این فضا نگذاشته‌اند. بدیهی است که وقتی ساختار اولیه و تعریف حد و حدود دسترسی‌ها و امکانات چنین شبکه‌ای متاثر از پیشرفت‌های تکنولوژیک و ساختار فرهنگی کشورهای توسعه‏یافته غربی باشد، کاربر ایرانی برای وفق دادن خود با آن و یا حفظ داشته‌های فرهنگی‌اش در مواجهه با آن نیاز به زمان و البته سیاست و درایت ویژه‌ای خواهد بود.

حضور بی‌شمار دختران ایرانی در این محیط مجازی نشان از آن دارد که یکی دیگر از پیش‌فرض‌های سنتی اجتماعی نسل پیشین، یعنی حضور مقتدرانه مردان در عرصه‌های اجتماعی دستخوش تغییر شده است. در دسترسی جوانان به فیس‌بوک، شکاف جنسیتی، بسیار کم‌تر از میزان شکاف جنسیتی در دسترسی به سایر کانال‌های ارتباطی است و برای زنان یکی از کارکردهای آن ایجاد تعادل در میزان حضور آن‌ها در شبکه‌ای از ارتباطات انسانی در مقایسه با حضور مردان است.

دست‌و‌دل‌بازی در دادن اطلاعات

ویژگی گمنامی و هویت حفاظت‌شده در فیس‌بوک سبب شده است، جوانان ایرانی بدون ترس از عواقب اجتماعی، مسائل مهم عقیدتی، عاطفی، شخصی و حتی پزشکی خود را با دیگران در میان بگذارند و یا به راحتی به برخی سوالات کاملاً شخصی جواب دهند، مثلا در مورد روابط جنسی، در فیس بوک خیلی راحت تر از فضای واقعی پاسخ می دهند. مجموعه‌ای از اطلاعاتی که افراد از خودشان منتشر می‌کنند، فیس‌بوک را به یک پلیس اینترنتی عمل شبیه کرده که می‌تواند در مواقعی که کاربر تصوری از آن ندارد از این اطلاعات استفاده کند. در واقع فیس‌بوک زمینه‌ها و بسترهای جذب همه اطلاعات (باورهای دینی، سیاسی و حتی زندگی شخصی) را در خود دارد و این پتانسیلی است که اگر کاربر نسبت به آن حساسیت نداشته باشد، می‌تواند همراه با اثرات زیان‌باری باشد.

یکی از ویژگی‌های محیط‌های مجازی و اینترنتی این است که با گذشت زمان با کیفیت بهتر و قیمت ارزان‌تری در اختیار کاربر قرار گرفته و به همین دلیل افراد خارج از شبکه را بیشتر جذب خود می‌سازند. قطعا شبکه‌های اجتماعی اینترنتی در کشورمان در آینده طیف بیشتری از جوانان و حتی میانسالان خارج از شبکه را جذب خود خواهند کرد. با این وجود به نظر می‌رسد در مورد مزایا و معایب شبکه‌هایی از این دست در کشورمان، تحقیقات جدی صورت نپذیرفته است. داشتن نگاه سلبی و سیاست‌گذاری‌های بدون پشتوانه تحقیقاتی نیز فقط پاک کردن صورت مسئله خواهد بود.                 نقل از تابناک

مرحوم استاد محمد علی جمالزاده

یـادی از پـدر داسـتان‌نویسی مـدرن ایـران

مروز (سه‌شنبه، هفدهم آبان‌ماه) چهاردهمین سال‌روز درگذشت محمدعلی جمالزاده است.

به گزارش ایسنا محمدعلی جمالزاده که او را پدر داستان‌نویسی مدرن ایران می‌دانند، سال 1274 هجری شمسی در اصفهان به دنیا آمد. حدود 12 سال داشت که پدرش او را برای تحصیل به بیروت فرستاد. او در بیروت با ابراهیم پورداوود و مهدی ملک‌زاده، فرزند ملک المتکلمین، چندین سال هم‌دوره بود. سپس به فرانسه رفت و دیپلم حقوق گرفت. بعد به ایران آمد؛ اما بعد از زمانی کوتاه، به ژنو بازگشت و تا پایان عمرش در آن‌جا ماند. این نویسنده 17 آبان‌ماه سال 1376 در یک خانه‌ی سالمندان در ژنو (سوییس) درگذشت.

از جمله آثار محمدعلی جمالزاده این عنوان‌ها هستند: «گنج شایان»، «تاریخ روابط روس با ایران»، «پندنامه‌ی سعدی یا گلستان نیکبختی»، «قصه‌ی قصه‌ها»، «بانگ نای»، «فرهنگ لغات عوامانه»، «طریقه‌ی نویسندگی و داستان‌سرایی»، «سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی»، «اندک آشنایی با حافظ»، «یکی بود، یکی نبود»، «سر و ته یه کرباس»، «دارالمجانین»، «زمین، ارباب، دهقان»، «صندوقچه‌ی اسرار»، «تلخ و شیرین»، «فارسی شکر است»، «راه‌آب‌نامه»، «قصه‌های کوتاه برای بچه‌های ریش‌دار»، «قصه‌ی ما به سر رسید»، «قلتشن دیوان» و «صحرای محشر».

عبدالعلی دستغیب درباره‌ی جایگاه این نویسنده به خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، می‌گوید: جمالزاده نخستین داستان کوتاه‌نویس ادبیات معاصر است. او نویسنده‌ی خوش‌بیان و شوخ‌طبیعی بوده و داستان‌های کوتاه زیادی نوشته است. از میان داستان‌های کوتاه او، «یکی بود، یکی نبود» از بهترین داستان‌های کوتاه ایرانی‌ است.

این منتقد درباره‌ی ویژگی‌ داستان‌های جمالزاده عنوان می‌کند: جمالزاده فارسی را راحت می‌نویسد، از گفته‌های مردم ایران بسیار استفاده می‌کند و گفته‌هایش شیرین است. این در حالی است که در جوانی از ایران رفته است؛ اما فارسی را به خوبی می‌داند و حافظه‌ی خوبی دارد. به آداب و رسوم خودش پای‌بند است. حتا شنیده‌ام در خارج هم خانه‌اش را به سبک ایرانی آراسته بود. او آثار نویسندگان ایرانی را می‌خواند و با این‌که از ایران رفته بود، آداب و رسوم خودش را حفظ کرده بود.

دستغیب می‌افزاید: جمالزاده خودمانی و صمیمانه می‌نوشت و روایت داستانی‌اش خیلی پیچیدگی ندارد و فرنگی‌بازی درنمی‌آورد. الآن شاید نوشته‌هایش کمی قدیمی شده‌ باشد؛ اما هنوز شیرینی خودشان را دارند.

او در ادامه می‌گوید: سال 54 نقدی را بر آثار جمالزاده منتشر کرده بودم و خودش هم آن‌ را دیده بود. آن موقع‌ها کمی تند رفته بودم؛ اما چون با داستان‌های نو مخالفت می‌کرد‌، به او نقد زیادی کرده بودم. بعد این نقدها را تعدیل کردم. اما معتقدم او در آثارش تجربه‌ی زیادی ندارد و از گذشته‌اش استفاده می‌کند. بیش‌تر روایت او نقلی است و در مقایسه با صادق هدایت و چوبک و این‌ها، مدرن نیست؛ اما نسبت به قبل از خودش تازه است.

این پژوهشگر در پایان با اشاره به کتاب خودش در نقد آثار جمالزاده، می‌گوید: این کتاب که «نقد آثار سیدمحمدعلی جمالزاده» نام دارد، 300 صفحه است و زندگی‌نامه‌ی جمالزاده را در این کتاب آورده‌ام. همچنین نامه‌هایش را آورده‌ام و آثارش را نقد کرده‌ام. درباره‌ی نوشته‌هایش با ترتیب کار کرده‌ام که از «یکی بود، یکی نبود» تا «غیر از خدا هیچ‌کس نبود» را دربرمی‌گیرد. هر فصل درباره‌ی یک اثر اوست. درباره‌ی ترجمه‌هایش هم در یک فصل، مطالبی را آورده‌ام. این کتاب قرار است در نشر نوید شیراز منتشر شود.          نقل از سایت تابناک